MAHKEME NEDİR?
Mahkeme, taraflar arasındaki hukukî anlaşmazlıkları hukukun üstünlüğüne uygun olarak sivil ya da askerî, adlî veya idarî konularda adaleti sağlamak üzere yetkilendirilmiş, toplum yapısına ve kültüre göre değişiklikler gösterebilen bir yargılama formudur.
Mahkemeler genellikle bir devlet kurumu şeklinde teşkilatlanır.
MAHKEME ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Tüm mahkemeler, Anayasa’nın 9. maddesine göre Türkiye’nin yargı yetkisini yönetir. Adaleti sağlama görevi ile görevlendirilen mahkemeler, davaların sınıflandırılmasının daha kolay yapılabilmesi amacıyla konularına ve derecelerine göre birbirinden ayrılmıştır.
Türkiye’de mahkeme çeşitleri, adli, idari, askeri ve yüksek mahkemeler olarak 4 ana başlıkta toplanır. Mahkeme türleri değişmeyeceği gibi, her dava için mahkeme türü farklıdır.
Türkiye’deki mahkeme çeşitleri 4 başlıkta toplanır;
MAHKEME ÇEŞİTLERİ VE GÖREVLERİ NELERDİR?
Adli Yargı Mahkemeleri; Konularına göre birbirinden ayrılan adli mahkemeler, hangi hukuki anlaşmazlığa hangi mahkemenin bakacağının tespit edilmesinde büyük kolaylık sağlar. Türkiye Cumhuriyeti hukuk sisteminde adli mahkemeler konularına göre 2 ana alt başlıkta toplanır. Bunlar;
Hukuk Mahkemeleri: Boşanma, tüketici hakları, icra, iflas gibi ceza içermeyen, özel ve tüzel kişilerin arasındaki anlaşmazlıklarda adaleti sağlayan mahkemelerdir.
Ceza Mahkemeleri: Adaletin sağlanabilmesi için suç işlenen kişiye ceza verilmesi gereken davalar ceza mahkemeleri kapsamına girer.
HUKUK MAHKEMELERİ
Mahkeme çeşitleri arasında bulunan Hukuk mahkemeleri, hakimlerin ve savcıların uzmanlık alanları ve davaların konularına göre farklı kollara ayrılır.
Asliye Hukuk Mahkemeleri: Özel anlaşmazlıklarda adaleti sağlamakla görevli mahkemelerdir. Genel yetkili mahkeme olarak da adlandırılır çünkü bir dava için özel olarak Sulh Hukuk Mahkemeleri tarafından bakılacağı belirtilmemişse Asliye Hukuk Mahkemeleri bakacaktır.
Sulh Hukuk Mahkemeleri: Kişiler arasında anlaşmazlık olan davalarda özel olarak Sulh Hukuk Mahkemelerinin bakacağı belirtilen davalara bakmakla yükümlüdür.
Uzmanlık Mahkemeleri: Özel Görevli Mahkemeler olarak da adlandırılan bu mahkemeler, Aile Mahkemeleri gibi uzmanlık isteyen konular için birbirinden ayrılan mahkemelerdir. Aile Mahkemeleri, Ticaret Mahkemeleri, Tüketici Mahkemeleri, İş Mahkemeleri, İcra Hukuk Mahkemeleri, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri ve Kadastro Mahkemeleri olarak alt başlıklara ayrılır.
Aile Mahkemeleri: Aile hukuku ile ilgili davalara bakan mahkemelerdir. Kadına şiddet, boşanma, nafaka, evlat edinme ve vesayet davaları gibi davara bakar.
Ticaret Mahkemeleri: Bu mahkemeler sadece ticaret ile ilgili davalarla ilgilenmektedir. Bir ilde Ticaret Mahkemesi olmaması durumunda tüm ticaret davaları ile Asliye Hukuk Mahkemeleri ilgilenmektedir.
Tüketici Mahkemeleri: Tüketici haklarının korunmasına yönelik davalara Tüketici Mahkemeleri bakmaktadır. Bu davaların açılabilmesi için satıcı ve tüketici arasında hizmet veya ürünün satıldığına dair bir belgenin mevcut olması gerekir. Belge, ticareti kanıtlayacak niteliktedir.
İş Mahkemeleri: İş Kanunu çerçevesinde işçi ve işveren arasında gerçekleşen tüm anlaşmazlıklara İş Mahkemeleri tarafından bakılır.
İcra Mahkemeleri: İcra Mahkemeleri, icra ve iflas işlemlerini kapsayan davalara bakar. İcra dairesinin yapmış olduğu işlemlerin ve itirazların incelenmesi de yine bu mahkemelerin görevleri arasındadır.
CEZA MAHKEMELERİ
Asliye Ceza Mahkemeleri: Ceza gerektiren davalar için genel yetkili mahkemelerdir. Diğer ceza mahkemelerinin bakmadığı tüm mahkemelere Asliye Ceza Mahkemeleri bakar.
Ağır Ceza Mahkemeleri: Kanunlara göre ağır suç olarak sınıflandırılan suçlara bakan mahkemelerdir. Suçu işleyen kişi 18 yaşından küçükse davaya Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi bakar.
Uzmanlık Mahkemeleri: Çocuk Mahkemeleri, Çocuk Ağır Ceza Mahkemeleri gibi konu ve derece olarak diğer mahkemelerin kapsamına girmeyen davalara bakan tüm mahkemeler uzman mahkemeleri arasındadır.
İDARİ MAHKEMELER
Bölge İdare Mahkemeleri (İstinaf): İdare ve vergi mahkemelerince verilen kararların incelenmesi için gönderilen mahkemelerdir. Mahkeme istinafa giderse bu mahkeme türüne başvurulur.
İdare Mahkemeleri: Vergi ve istinaf mahkemelerinin bakmadığı tüm davalara bakmakla yükümlü mahkemelerdir.
Vergi Mahkemeleri: Maddi yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya vergilerin ödenmemesi gibi anlaşmazlıklara bakan mahkemelerdir.
ASKERİ MAHKEMELER
Askeri Mahkemeler, askerlerin işlediği suçlar, görev ihlalleri veya anlaşmazlıklar gibi davalara bakan mahkemelerdir. Bu mahkemeler, İlk Derece Mahkemeleri, Disiplin Mahkemeleri ve Askeri Mahkemeler olarak 3 ayrı dala ayrılır. Sadece askerlerin yargılamalarına bakılır.
YÜKSEK MAHKEMELER
Anayasa Mahkemesi, Danıştay, Uyuşmazlık Mahkemesi, Yargıtay ve Sayıştay olarak farklı alt kategorilere ayrılır.